van Zuidwest Friesland
Tweedracht voorkomen
Men moet de waarheid niet altijd openlijk uitspreken. Deze uitspraak van Erasmus lees ik in mijn Filosofie Scheurkalender. Opmerkelijke woorden van een van de grootste Nederlandse filosofen. Je zou verwachten dat hij overal en altijd juist opkwam voor de waarheid.
Desiderius Erasmus leefde 500 jaar geleden in een tijd waarin kerken en filosofische stromingen elkaar bestreden met waarheden die tegen de ander in stelling werden gebracht. Erasmus schreef bovenstaande woorden in 1521, vier jaar nadat Maarten Luther de scheiding tussen katholieken en protestanten in gang zette.
Sindsdien werd er gestreden om de waarheid. Gelovigen zetten andere gelovigen op de brandstapel, men hing andersdenkenden op aan de hoogste boom en dertig jaar later veroorzaakte dit in de lage landen de tachtigjarige oorlog die dood en verderf zaaide.
Je zou denken dat Erasmus zijn pen slijpt om aan de goede zijde van de geschiedenis te gaan staan. Wie zwijgt is immers medeverantwoordelijk voor het kwaad dat wordt aangericht. Maar de humanist Erasmus spoort de mensen tot zwijgen aan, ook waar de waarheid in het geding is.
Met de waarheid in de hand is veel leed toegebracht. En dé waarheid bestaat niet. Mijn waarheid bestaat wel, en uw waarheid ook. Maar wie denkt dat zijn of haar waarheid de absolute waarheid is, dwaalt zeer.
En richt scheiding aan. Zo licht Erasmus zijn opmerkelijke bovenstaande uitspraak toe. Het is belangrijker de lieve vrede te bewaren, dan de waarheid te verdedigen. Tweedracht haat ik zozeer dat ik zelfs een afkeer heb van de waarheid die onenigheid wekt. Het is beter gevierendeeld te worden dan tweedracht te bevorderen.
Wij kunnen van Erasmus leren. Het zou een zegen zijn als mensen elkaar niet met hun waarheden zouden bestrijden. Familieconflicten konden worden bijgelegd. Mensen zouden niet meer wakker liggen van de plotselinge vervreemding van hun dierbaren. Kerkelijke twisten zouden voorkomen worden, strijdbijlen worden begraven, veel ‘kerkpijn’ voorkomen.
In een persoonlijk conflict is onze eigen waarheid meestal hecht verbonden met de eigen beleving van de dingen en gebeurtenissen. En onze beleving is sterk gekleurd door onze emoties: teleurstelling, verdriet, boosheid en gekwetstheid. De emoties en de beleving van degene tegenover wie wij zijn komen te staan, verschillen tot 180° van de onze.
‘In het groot’ is dat niet anders. De strijd tussen Israël en de Palestijnen is in wezen gelijk aan een conflict tussen buren over de vraag ‘van wie het huis en van wie de tuin is’ (Amos Oz). En ook het conflict tussen Rusland en Oekraïne komt op hetzelfde neer: buren die ruzie maken over wie de eigenaar is van dit stuk land. Zoals ieder burenconflict wordt het vergeven door eigen waarheden en emoties.
De grote vrede wordt het meest bedreigd door de kleine emotie. Erasmus’ woorden kunnen goed dienen om ons in deze adventsweken voor te bereiden op kerst: voorkom tweedracht, sluit vrede, om te beginnen in eigen kring.
Gepubliceerd in de Leeuwarder Courant, 13 december 2025. (Foto Wim Beekman: Niels Westra, Leeuwarder Courant).
