van Zuidwest Friesland
Kluiven
Het is vrijdagmorgen, dus ga ik op de markt in ons dorp bij de poelier langs voor een zakje kipkluifjes. Die grilt hij ter plekke, en de geur daarvan is zo onweerstaanbaar dat ik ze moet kopen. Zal met oerinstinct te maken hebben.
Ook mijn vriend is hier vaste klant, maar aan gegrilde pootjes doet hij niet. ,,Die dingen moet je kluiven, en ik kom nooit met mijn vingers aan voedsel. Alleen wat ik met mes, vork en lepel kan eten, neem ik tot mij.”
Ik vertel hem van mijn reis naar Indonesië, en van de restaurants daar, zonder bestek. Je werd geacht rijst en toebehoren met je vingers te eten. Dat maakt weinig indruk. ,,Dat kan wel wezen, Wim, maar dat zou voor mij een reden zijn niet naar Indonesië te gaan.”
Nog een laatste argument probeer ik: ,,Je moet niet overdrijven, uiteindelijk zijn jij en ik bosmannen onder een dun laagje beschaving.” Er komt geen weerwoord, dus die is om over na te denken. Voor mij ook, ik blijf er de rest van de dag op kluiven.
Hoe zit dat eigenlijk met ons westerse mensen? Heeft tweeduizend jaar christendom ons tot beschaafde en gewetensvolle, nette burgers gemaakt? Volgens de oude Protestantse Catechismus valt dat tegen.
Die leerde 460 jaar geleden dat wij ‘onbekwaam zijn tot enig goed, en geneigd tot alle kwaad’. Met die zwarte kijk op de mens zijn calvinisten eeuwenlang opgevoed. Ik zal eerlijk zijn: geregeld laat ik steken vallen, maar dit gaat mij te ver.
In mijn hoofd heb ik dat oude leerboek van de kerk een beetje herschreven. Ik heb er van gemaakt dat ‘ik onbekwaam ben alleen maar goed te zijn, en zo nu en dan geneigd tot kwaad’. En soms, onverwachts, geneigd tot meer kwaad dan mij lief is.
Inmiddels zijn er weinig protestantse gelovigen die hun catechismus onverkort zullen volgen. Wij hebben in onze tijd een meer positieve kijk op mens en beschaving gekregen. Echter nu denk ik dat we weer naar de andere kant zijn doorgeslagen.
Zo valt het me op dat we het afgelopen jaar de gruwelen van een oorlog in ons eigen Europa moeilijk kunnen begrijpen. ,,Onvoorstelbaar wat mensen elkaar in de Oekraïne aandoen”, hoor ik geregeld om mij heen.
Terwijl een beetje kennis van de geschiedenis en van de aard van de mens ons kan leren dat de gruwelen van een oorlog, en ook van andere misdaden, aan de orde van de dag zijn. Dit is van alle plaatsen, en van alle tijden.
Zo is de mens. Als iets of iemand ons te na komt, gaan wij voor we het beseffen door roeien en ruiten. Dan zijn we zomaar onbekwaam tot het goede, en geneigd tot kwaad. Worden we wilden, met een flinterdunne laag beschaving.
De oude calvinisten, met hun eerlijkheid over de zonde, zaten niet zo ver bezijden de waarheid.
Gepubliceerd in de Leeuwarder Courant, 26 augustus 2023. (Foto Wim Beekman: Niels Westra, Leeuwarder Courant).
