Nieuw boek van Cees van den Hof: De paskwil

Vorige week verscheen er een nieuw boek van de in Koudum wonende kunstenaar/schrijver Cees van den Hof, met als titel De paskwil. Volgens de uitgever is het een boeiende historische roman over politiek-historische verwikkelingen in de tweede helft van de 18e eeuw. De auteur noemt deze tijd ‘de patriotten-, pruiken- en paskwillentijd’. Van den Hof, geboren in 1952 in Velp, debuteerde in 2013 met de historische roman De Triptiek die zich afspeelt in het begin van de Tachtigjarige Oorlog. Daarna schreef hij nog enkele romans en een verhalenbundel.

Het nieuwe boek, De paskwil – het woord betekent ‘beledigend spotschrift in woord of beeld of een bespottelijk mens’ – gaat over de jonge Mattias Craeyfenger. Die kent alleen zijn eigen naam en zijn geboortedatum, 19 maart 1755. Maar hij weet niet wie zijn vader of zijn moeder is of waar hij ter wereld is gekomen. Zijn jonge jaren brengt hij door als pleegzoon van een dienstbaar echtpaar op het landgoed de Scherpenhof aan de IJssel.

Mattias raakt goed bevriend met het jonge en opvallend mooie weesmeisje Fijken Diets, die terugkijkt op een zware en onaangename jeugd en die net als hij geen familie heeft op wie zij kan terugvallen. Hun karakters en ambities verschillen evenwel en hun wegen scheiden zich al na enkele jaren. Hierdoor zijn zij niet alleen vanuit verschillende posities maar ook in verschillende steden (Zutphen, Den Haag) getuigen van de politiek-historische verwikkelingen die de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de tweede helft van de 18e eeuw beroeren.

De tekening op het omslag is gemaakt door de auteur zelf, die oorspronkelijk grafisch vormgever, illustrator en kunstschilder is. Hij studeerde aan de Academie voor Kunst en Industrie (AKI), de kunstacademie in Enschede. Maar in De paskwil is het de hoofdpersoon die deze tekening maakt op het moment dat hij als gezel werkzaam is in de drukkerij/boekhandel van Henricus van Bulderen te Zutphen. Mattias beleeft genoegen aan het tekenen van karikaturen (‘paskwillen’) in de drukkerij waar hij zich dreigt te vervelen. En zo maakt hij deze spotprent waarvan hij het idee ontleend heeft aan een houtgravure bij een parabel over een boer, diens zoon en hun ezel. In het boek staat daarover deze passage:

Op de rug van zìjn ezel zaten, als een span slome dragonders, twee heren die de stadhouder en de hertog van Brunswijk moesten voorstellen. De dikke raadsman wees met zijn degen ins Blaue hinein, maar wel fier als de poseur voor een ruiterstandbeeld, terwijl Willem Batavus met de rug naar hem toegekeerd een wortel boven de staart van hun rijdier liet bengelen om andere ezels tot volgzaamheid te bewegen. Eendrachtig bepaalden ze zo de koers van het land. Hij wist natuurlijk niet hoe de stadhouder en de hertog er precies uitzagen, maar volgens Van Bulderen was een gelijkenis niet echt nodig, omdat iedereen met een beetje verstand wel begreep welke staatsaangelegenheid (of stilstand) er werd verbeeld.

Sinds 2013 publiceert Cees van den Hof naast zijn kunstwerken ook romans en verhalen. In 2013 verscheen zijn debuut als schrijver, de historische roman De triptiek. Zijn stijl is wel eens vergeleken met die van Thomas Roosenboom, vanwege het gebruik van soms archaïsche woorden, gedragen zinnen en een mooie woordkeuze. “Je kan merken,” zo schreef iemand over de debuutroman van Van de Hof, “dat hij naast schrijver ook schilder is.” De recensent van de bibliotheekdienst NBD/Biblion oordeelde over De triptiek: “De auteur (1952), tevens kunstschilder, schetst – nu en dan in barokke taal – met veel kennis van zaken een gedetailleerd beeld van een intolerant tijdperk.”

In De triptiek gaf Van den Hof een hoofdrol aan de fictieve kunstschilder Lambert Avercamp, in een andere historische roman, Thaddeus uit 2018, heeft de oudste zoon van Jan Steen de hoofdrol. Van dat boek zegt de recensent van NBD/Biblion: “Kunstig gebruikt de auteur (1952) schilderijen die in die tijd gemaakt zijn om het leven in de 17e eeuw van binnenuit te kleuren. Ondanks dat de belevenissen van Thaddeus niet historisch verantwoord zijn, komen de personages zoals zijn vader en moeder tot leven en waant de lezer zich in een wereld die verrassend ‘echt’ is.”